6, 36 · 33, 191-205 · 37,45

Witbandkruisbek

CDNA beoordeelsoort: ja

Loxia leucoptera  ·  Two-barred Crossbill

Broedt en overwintert in Noord-Eurazië; in sommige najaren zuidwestwaarts trekkend.

Driemaal was er sprake van een duidelijke invasie: in september 1889 (32 exemplaren), in augustus-november 1990 (15) en in augustus 1997-april(juli) 1998 (181; DB 21: 82-96, 1999). De invasies van 1990 en 1997 bereikten België nauwelijks (of niet); daarentegen werden in 1889 (en 1890) 23 exemplaren in België verzameld die vrijwel alle bewaard zijn gebleven (Gunter De Smet in litt). Bij de invasie van 1889 werd de determinatie aanvaard van tamelijk grote groepen waarvan in feite slechts enkele exemplaren goed werden gedocumenteerd. Dit geschiedde te Harderwijk, Gelderland (drie van 22 verzameld), en te Bloemendaal, Noord-Holland (twee van 10 verzameld). Een aantal in 1990 werd niet aan de CDNA voorgelegd zoals twee van 6 november tot 1 december te Smilde, Drenthe (Drentse Vogels 7: 70, 1991).

In de 100 jaren tussen de invasies van 1889 en 1990 werden slechts zes gevallen aanvaard. Zowel bij de invasie van 1990 als die van 1997 kwamen in augustus en begin september de eerste meldingen waarvan de meeste uit het noordwesten. De vogel van 2 september 1990 te Den Helder, Noord-Holland, werd door een auto aangereden en stierf een dag later. Dit exemplaar was interessant door zijn zeer smalle witte randen aan grote en middelste dekveren en tertials waardoor hij in het veld bijzonder moeilijk te onderscheiden moet zijn geweest van een Kruisbek L curvirostra die soms opvallende maar smalle, dubbele witte vleugelstrepen kan hebben (DB 2: 33-35, 1980; 4: 100-102, 1982; 5: 26-27 1983). De staart/vleugel-ratio van 0,72 (vleugel 95 en staar 68 mm) was echter beslissend voor de determinatie (cf Svensson 1984, 1992). De herkomst van een uit Amerika afkomstige Witvleugelkruisbek L I leucoptera  op 7 oktober 1963 te De Zilk, Noordwijkerhout, Zuid-Holland, is twijfelachtig (cf Fitis 20: 26, 1984 (foto)); de vogel werd gefotografeerd in gevangenschap en leefde in een volière na in vreemde omstandigheden te zijn gevangen. 

In 2000-14 kwamen drie invasies voor in 2002/03 (11 gevallen in augustus-februari), 2011 (vijf gevallen in augustus-november) en 2013/14 (negen gevallen in juli-januari). De soort werd sinds 1 januari 2015 niet langer beoordeeld door de CDNA. In de zomer van 2021 heeft de CDNA besloten de Witbandkruisbek met terugwerkende kracht weer op de beoordeellijst te zetten. 

Zeldzame vogels van Nederland [2001]; ABvdBerg [2016]

Witbandkruisbek Roland Jansen, Westerveld (DR), 9 februari 2005
jaren | maanden | decades | verblijfsduur

datum prov, gemeente
30 december 1845 UT Baarn
15 februari 1846 UT Baarn
1. 18 juli 1884 GE Harderwijk
2. 11 t/m 19 september 1889 GE Harderwijk
3. 17 september 1889 NH Bloemendaal
oktober 1889 FR Noardeast-Fryslân
oktober 1891 NH Texel
4. 7 september 1942 GE Harderwijk
2 oktober 1942 GE Ede
25 november 1942 GE Ede
7 oktober 1963 ZH Noordwijk
1 november 1964 NH Castricum
5. 31 juli 1972 FR Ameland
6. 29 december 1972 GE Epe
11 november 1983 NL onbekend
23 november 1983 NL onbekend
7. 3 maart 1984 GE Renkum
7 maart 1984 NL onbekend
8. 9 april t/m 6 mei 1984 DR De Wolden
9 april t/m 6 mei 1984 DR Westerveld
9. 2 februari 1987 GE Epe
10. 8 augustus 1990 OV Losser
11. 24 augustus 1990 FR Terschelling
2 september 1990 NH Den Helder
17 oktober 1990 GE Barneveld
12. 27 oktober 1990 OV Dalfsen
13. 8 november 1990 t/m 1 februari 1991 UT Baarn
14. 11 t/m 26 november 1990 UT Baarn
15. 23 november 1990 t/m 1 februari 1991 NH Hilversum
16. 25 november 1990 t/m 24 januari 1991 NB Reusel-De Mierden
17. 15 t/m 21 april 1991 GE Apeldoorn
18. 27 november 1993 t/m 9 januari 1994 UT Baarn
19. 12 augustus 1997 FR Vlieland
20. 18 augustus 1997 FR Ameland
21. 21 augustus 1997 FR Schiermonnikoog
22. 6 september 1997 FR Vlieland
23. 6 september 1997 ZL Schouwen-Duiveland
24. 15 t/m 26 september 1997 GE Ede
25. 30 oktober 1997 t/m 8 februari 1998 GE Wageningen
26. 15 november 1997 NH Hilversum
27. 2 december 1997 t/m 29 januari 1998 NH Huizen
28. 5 december 1997 t/m 12 januari 1998 FL Noordoostpolder
29. 20 december 1997 UT Rhenen
30. 25 december 1997 t/m 5 mei 1998 FR Opsterland
6 januari 1998 FR Ooststellingwerf
11 januari 1998 FR Opsterland
19 t/m 25 juli 1998 FR Ooststellingwerf
31. 28 december 1997 DR Westerveld
32. 29 december 1997 NH Bergen (NH)
33. 31 januari 1998 NH Castricum
11 februari 1998 NH Castricum
13 maart t/m 5 april 1998 NH Castricum
34. 8 februari t/m 18 april 1998 GE Rheden
8 februari t/m 18 april 1998 GE Rheden
8 februari t/m 18 april 1998 GE Rheden
35. 14 februari t/m 1 mei 1998 DR Westerveld
14 februari t/m 1 mei 1998 DR Midden-Drenthe
36. 25 februari t/m 6 april 1998 UT Baarn
37. 8 april 1998 GE Ede
38. 9 april 1998 GE Apeldoorn
12 december 1998 OV Hellendoorn
39. 10 oktober 1999 ZH Noordwijk
12 oktober 1999 GR Eemsmond
40. 17 februari 2002 NH Castricum
41. 18 augustus 2002 FR Vlieland
42. 20 augustus 2002 GR Groningen
43. 28 augustus 2002 ZL Schouwen-Duiveland
44. 15 september 2002 t/m 23 februari 2003 NH Huizen
24 t/m 25 september 2002 FR Terschelling
10 november 2002 ZL Vlissingen
45. 12 november 2002 DR Westerveld
46. 16 november 2002 GE Apeldoorn
47. 20 november 2002 NH Huizen
48. 23 november 2002 GR Westerwolde
49. 23 t/m 24 november 2002 UT Baarn
50. 27 t/m 29 december 2002 NB Reusel-De Mierden
51. 16 t/m 26 februari 2003 FR Opsterland
52. 4 september 2004 DR Westerveld
53. 22 oktober 2004 OV Steenwijkerland
54. 4 november 2004 GE Epe
55. 30 januari t/m 16 februari 2005 DR Westerveld
56. 22 februari 2006 FR Schiermonnikoog
57. 3 augustus 2011 ZH Noordwijk
58. 20 augustus 2011 UT Rhenen
24 augustus 2011 NH Gooise Meren
59. 5 oktober t/m 1 november 2011 FR Vlieland
60. 6 oktober 2011 UT Rhenen
7 t/m 11 oktober 2011 UT Rhenen
61. 5 november 2011 NH Texel
62. 25 april t/m 3 juni 2012 FR Terschelling
19 juni 2012 ZL Veere
63. 21 juli 2013 GR Het Hogeland
64. 22 juli 2013 NH Texel
25 juli 2013 UT Leusden
65. 25 juli t/m 5 augustus 2013 UT Rhenen
17 augustus 2013 FR Ooststellingwerf
25 september 2013 UT Utrechtse Heuvelrug
66. 29 september 2013 FR Terschelling
23 t/m 24 oktober 2013 FR Terschelling
67. 7 november 2013 t/m 4 februari 2014 GR Groningen
68. 17 t/m 23 november 2013 FR Ooststellingwerf
69. 23 november 2013 DR Westerveld
70. 7 t/m 9 december 2013 OV Enschede
12 december 2013 OV Deventer
71. 31 december 2013 t/m 26 januari 2014 UT Utrechtse Heuvelrug
6 t/m 12 april 2014 UT De Bilt
72. 17 juli 2018 GR Groningen
73. 5 maart 2019 LI Heerlen
74. 14 september 2020 NB Heeze-Leende
75. 20 juli 2021 UT Rhenen
76. 8 juli 2023 OV Steenwijkerland
één geval aantal gevallen geclusterd, zoom in voor individuele gevallen
vervolglocatie van een geval geval binnen deze gemeente, hetzij geval niet nauwkeuriger bekend, of kwetsbare plaats

Roy Slaterus · Witbandkruisbek · 06-09-1997

Arnoud B van den Berg · Witbandkruisbek · 05-12-1997

Ruud van Beusekom · Witbandkruisbek · 10-12-1997

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 13-03-1998

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 13-03-1998

Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 15-03-1998

Arnoud B van den Berg/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 14-02-2003

Jaap Dijkhuizen · Witbandkruisbek · 03-08-2011

Dick Groenendijk · Witbandkruisbek · 20-08-2011

Dick Groenendijk · Witbandkruisbek · 21-10-2011

Remco Jousma · Witbandkruisbek · 06-10-2011

Sam Gobin · Witbandkruisbek · 06-05-2012

Sam Gobin · Witbandkruisbek · 08-05-2012

Pieter Geert Gelderblom · Witbandkruisbek · 25-07-2013

Bas Verhoeven · Witbandkruisbek · 21-11-2013

Niels van Pelt · Witbandkruisbek · 21-11-2013

Telpost Strabrecht via Archivaris CDNA · Witbandkruisbek · 14-09-2020

Jan Verboom · Witbandkruisbek · 20-07-2021